پايرايت ( Pyrite (Fool's Gold
سنگ پایرایت با نام (طلای احمق‌ها ) نیز شناخته شده است زیرا این سنگ از لحاظ ظاهر و رنگ شباهت نزدیکی به طلا دارد.
در گذشته اغلب این سنگ با طلا اشتباه گرفته میشد زیرا از هر لحاظ حتی در تست آن پاسخ مشابهی دریافت میشد.
پایرایت ها اصولا در ظاهر و شکل های گوناگونی یافت میشود.
تراکم کریستال های کوچکتر درخشش بسیار زیبایی در نور از خود نشان میدهد و تلالو زیبایی دارد.
و کریستال های درشتر پایرایت قسمت های کاملتر را تشکیل میدهد که میتواند به صورت گرد یا مکعب و گاهی به صورت دو قلو باشد.
سنگ های پایرایت مکعب از معادن اسپانیا بسیار معروف و شناخته شده هستند که خیلی مورد توجه کلکسیونر ها هستند.
گاهی اوقات که این سنگها بر اثر افتادن از دیواره های معادن میشکنند آنها را با چسب مجددا به هم دیگر میچسبانند تا ظاهر اولیه را بدست بیاورد.
پایرایت فرمول مشابهی با سنگ معدنی کمیاب marcasite را دارد اما تنها تفاوت آنها در نوع کریستاله شدن بلور های کریستالی آن است.
بدون شک ا شیمی دان ها و استادید سنگ شناس پایرایت را سنگی کاملا متفاوت از marcasite میشناسند.
تراکم سولفاد آهن FeS2 در ساختار کریستالی این سنگ باعث میشود تا فروشندگان سنگ به اشتباه بیافتند و سنگ پایرایت را به جای marcasite میفروشند و گاهی نیز سنگ marcasite را به جای پایرایت به فروش میرسانند.
سنگ پایرایت تشکیل شده از سولفات آهن است و گاهی دارای مقادیر کمی کوبالت و نیکل و نقره و طلا است.
اشکال بدست آمده از پایرایت در طبیعت به شکل های زیر است.
توضیحات بیشتر درباره پایرایت
پیریت یا پیریت آهن یک کانی با فرمول شیمیایی FeS2 است.
پیریت از لغت یونانی پیر به معنی آتش گرفته شده‌است. شاید این نامگذاری به علت تولید جرقه‌است که بر اثر برخورد با سنگ‌های دیگر حاصل میشود. این کانی را در کانی شناسی قدیم ایران با مارکازیت یکی دانسته‌اند. در فارسی واژهٔ برنجه و سنگ نور نیز برای پیریت بکار برده میشود. ترکیب شیمیایی آن دارای ۰۰/۴۶ درصد آهن و ۴۵/۵۳ درصد گوگرد است که به صورت FeS۲ مشاهده میشود. از نظر کریستالوگرافی سیستم تبلور مکعبی دارد که شبیه به نمک طعام می‌باشد. علاوه بر تبلور مکعبی، پیریت به صورت اکتاهدرال و پیریتوهدرال و گاهی دودکاهدرال دیده میشود. علاوه بر عناصر یاد شده ناخالصی‌هایی از نیکل- کبالت طلا- نقره- مولیدن - کرومیوم - وانادیوم- تنگستن - تالیوم- مس- روی- آرسنیک - تیتانیوم در کانی یاد شده میتواند مشاهده گردد.
این کانی از نظر شفافیت کدر بوده و به رنگ زرد، زرد طلایی با بازتاب چند رنگی مشاهده میشود و آنرا طلای احمق‌ها می‌نامند. اشکال ظاهری آن به صورت بلوری، آگریگات توده‌ای، دانه‌ای، دندریتی اشباع شده، سودومورف و پودری است. پیریت از نظر سختی ترد بوده و خاصیت مغناطیسی خوبی دارد. شکستگی آن به صورت صدفی و اکثراً ناهموار بوده وچگالی آن ۱/۵-۹۵/۴ می‌باشد. پیریت در آب، اسید سولفوریک و اسید کلریدریک نامحلول بوده و در اسید نیتریک حل شده و در زیر شعله به رنگ آبی درمی‌آید.نقطه ذوب این کانی ۱۱۷۷ تا ۱۱۸۸ درجه سانتی گراد است و خاصیت هدایت الکتریکی متوسطی دارد. این کانی منشاءماگمایی، دگرسانی مجاورتی،هیدروترمال و رسوبی دارد و با پیروئیت ،اسفالریت - گالن ،کالکوپیریت،کلسیت،کوارتز ،باربت ،مارکازیت، آرسنو پیریت و هماتیت همراه است و در داخل ذغال سنگ نیز تشکیل میشود. این کانی برای تهیه اسید سولفوریک استفاده میشود و در رنگ سازی، جهت صیقلی کردن، به ندرت در تهیه آهن و تهیه دی اکسید سولفور در کاغذسازی بکار می‌رود.
وجود پیریت و اکسیده شدن آن توسط باکتری ، اهمیت زیادی در فروشویی زیستی کانی‌های معدنی دارد و گاهی برای پیشرفت واکنش، به سنگ‌های معدنی افزوده میشود. با تجزیه زیستی پیریت، اسید سولفوریک و یون فریک تولید میشود که هر دو می‌توانند در تجزیه فراتر سنگ موثر باشند.
در معادن، پیریت در معرض هوا قرار می‌گیرد و یک واکنش خودبخودی کندی، با اکسیژن صورت می‌گیرد. این واکنش آغازگر منجر به پیدایش محیط اسیدی میشود که برای رشد باکتری‌های خاص مناسب می‌باشد. این باکتری‌ها، آهن فرو را اکسید کرده و Fe۲+ ایجاد می‌کنند که در pH اسیدی محلول بوده و به عنوان یک اکسید کننده قوی میتواند سبب اکسیده شدن بیشتر پیریت و سایر کانی‌ها میشود.
درPH بالای ۵/۲ ممکن است رسوب زرد یا قهوه ایی رنگ جاروسیت [HFe۳(SO۴)۲(OH)۶] شکل گیرد که به صورت فاضلاب اسیدی از معدن خارج می‌گردد. طی اکسیده شدن کامل پیریت تنها یک الکترون از بخش آهن کانی آزاد میشود و این در حالی است که ۱۴ الکترون از بخش گوگردی رها شده‌است. مجموعه این الکترون‌ها در زنجیره انتقال الکترونی قرار گرفته و انرژی آزاد می‌نمایند. لازم به ذکراست که شکل کریستالی پیریت در سرعت فروشویی کاملاً موثر است و رهائی آهن فریک از آن بیشتر از سایر اشکال است